Coğrafi Yapı
SINIRLARI
Ahlat Van Gölü’nün kuzeybatı kıyısında sahil kenarında kurulmuştur. Kuzeyinde Muş iline bağlı Bulanık ve Malazgirt ilçeleri , batısında Muş ili , güneyinde Van Gölü, güneybatısında Tatvan ve Bitlis, doğusunda ise yine Van Gölü ve Adilcevaz ilçesiyle sınırlıdır.
YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ
1044 km2’ lik kırsal bir alana yayılmış olan ilçenin yüzey şekilleri , gerek biçim, gerekse meydana geliş şekilleri bakımından farklılıklar gösterir. Yeryüzünün sayılı volkanlarından olan Nemrut, Ahlat’ın batısında , Süphan ise doğusunda yer almaktadır. Bu dağların eteklerinde geniş dağ platoları uzanır. Nemrut gerek bu bölgedeki volkan dağlarının bir örneği olması , gerekse Van Gölü’nün oluşmasında önemli bir yer tutması bakımından ayrıca incelenmeye değer.Zamanımızda sönmüş bir volkan olarak görülen bu dağ , doğu-batı doğrultusunda uzanan geniş ölçülü bir çukur alanı ortasında yükselmektedir. Nemrut yanardağı Van Gölü’nün batısında yer almış olup 3050 m. yüksekliktedir. Volkanın son püskürmesi 1441 yılında küçük ölçüde olmuştur .Bitlis ili genelinde dağlık olmakla beraber Ahlat ovası , Rahva ovası ile birlikte Bitlis’in iki büyük düzlüğünden biridir.
İKLİMİ
İlçe Van Gölü’nün kuzey kıyısında yer almış olmakla beraber iklimi kara iklimi özelliği taşır. Yörede kış oldukça erken başlar ve uzun sürer.Havanın ısınmaya başlaması ancak nisan ayının ortalarında olur. Yörenin yaz mevsiminin ağustos ayının sonuna kadar sürmekte olması yanında kısmen bazı yıllar eylülayını da kapsar. Eylülün bitimiyle kısmen kış soğukları başlar.Bölgenin genel bir özelliği olan yağışın çok oluşu , ilçe içinde geçerlidir. Yılık ortalama yağış miktarı 1000-1500 mm.dir. Yörenin en önemli özelliği ise kar şeklinde yağışın çok olması ve uzun süre yerde kalmasıdır. Karın uzun süre yerde kalması ve yer yer 2 m. lik bir kalınlığa ulaşması yörede ulaşımı büyük ölçüde aksatmaktadır . Özellikle dağ etekleri ile yaylalarda bulunan yerleşim yerleriyle ilçe merkezi arasındaki ulaşım bütün bir kış boyunca kısmen kesik bulunmaktadır.
BİTKİ ÖRTÜSÜ
Gerek Van Gölü’nün kıyısında olmasının gerekse yıllık yağışın bolluğu sebebiyle Ahlat bölgenin genel bitki örtüsü olan bozkır bitki örtüsünün dışında daha yeşil ve gür bir bitki örtüsüne sahiptir. Yerleşimin olduğu bölgelerde kavak yetiştiriciliğinin yanında meyve ve sebze de yetiştirilmektedir.
NÜFUSU
1985 nüfus sayımına göre ilçenin merkez nüfusu 20.000 civarında olup günümüzde toplam nüfusun 35.000’ in üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.
SOSYAL HAYAT
Konutlar genellikle bahçe tipli olup tek veya iki katlıdır. Yapıların hemen hepsi yörenin özel bir taşı olan Ahlat Taşı’ndan yapılmıştır . İlçede konut sıkıntısı çekilmemektedir .İlçedeki sosyal yaşantının en belirgin durumu aile tipinin ataerkil olmasıdır. Ancak özellikle şehir merkezinde ataerkil yapıda çözülmeler olmaktadır. Komşuluk ilişkilerine çok önem verilir. Giyim ve kuşamda ise bir sadelik gözükür. Çarşaf ve peçe yaşlı nesilde olmasına karşın genç nesilde hemen hemen hiç gözükmemektedir. Bütün bunların yanında ilçe merkezinde mahallelerin dağınık olması sosyal yaşantı üzerinde olumsuz etkiler yapmaktadır.Genellikle köylerde belirli aşiretlere bağlı yerleşmiş aileler olmasına karşın ilçede aşiret olgusu zayıftır. Bunun yanında akrabalık bağları daha kuvvetlidir.
MAHALLELERİ
Bir süre önce yedi mahalleden müteşekkil olan ilçe şimdilerde on mahalleye sahiptir . En doğudaki Tunus Mahallesi ile en batıdaki Kırklar Mahallesi arasındaki mesafe 12 km. dir. Mahallerin yerleşme durumları birbirlerinden kopuk olup aralarında arazi parçaları bulunmaktadır. Bir uçtan diğer uca Ahlat merkezi 17 km. dir. Mahallelerimiz şunlardır:
AHLAT MAHALLELERİ
Erkizan Mahallesi
Selcuklu Mahallesi
İkikubbe Mahallesi
Harabeşehir Mahallesi
Kale Mahallesi
Kacer Mahallesi
Kırıklar Mahallesi
Kulaksız Mahallesi
Taht-ı Süleyman Mahallesi
Tunus Mahallesi
Beldeler
İlçemize ait bir adet belde vardır;
AHLAT BELDELERİ
Ovakışla
Köyler
Köyler genellikle geniş ver dağlık olmayan arazilerde kurulmuştur. Buralarda tapulama çalışmaları tamamlanmış olmasına rağmen aralarında zaman zaman arazi ve mera uyuşmazlıkları olmaktadır. 26 köy ve 2 mezraya sahip Ahlat’ın Köy ve mezraları şunlardır;
AHLAT KÖYLERİ
Cemalettin
Yuvadamı
Çukurtarla
Akçaören
Çatalağzı
Alakır
Develik
Burcukaya
Kınalıkoç
Dilburnu
Kırkdönüm
Gedikpınar
Kuşhane
Gölgören
Saka
Güzelsu
Serinbayır
Kırıkkaya
Seyrantepe
Nazik
Taşharman
Otluyazı
Uludere
Yoğurtyemez
Yeniköprü